Câu hỏi : Trong vụ án người vợ (chồng) xin ly hôn người chồng (vợ) bị tâm thần thì ai là người đại diện cho người bị tâm thần tham gia tố tụng ?
Trả lời:
Trường hợp 1 : chưa có quyết định của Tòa án tuyên bố một người bị mất năng lực hành vi dân sự (NLHVDS)
Mục IV Giải đáp số 01/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017 của TANDTC về giải đáp một số vấn đề nghiệp vụ, có nêu:
“Khi có chủ thể cho rằng một người là đương sự trong vụ án mất năng lực hành vi dân sự thì Tòa án phải giải thích, hướng dẫn để họ thực hiện quyền yêu cầu tuyên bố người đó mất năng lực hành vi dân sự theo quy định…; trường hợp họ có yêu cầu và Tòa án thụ lý, giải quyết yêu cầu này thì Tòa án áp dụng điểm d khoản 1 Điều 214 BLTTDS (cần đợi kết quả giải quyết vụ án khác có liên quan) để tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự; trường hợp họ không yêu cầu thì Tòa án giải quyết vụ án dân sự theo thủ tục chung”.
Trường hợp 2 : đã có quyết định của Tòa án tuyên bố người đó mất năng lực hành vi dân sự (NLHVDS) thì thủ tục giải quyết như sau:
Khoản 1 Điều 53 Bộ luật Dân sự (BLDS) về người giám hộ đương nhiên của người mất NLHVDS quy định:
“Trường hợp vợ là người mất NLHVDS thì chồng là người giám hộ; nếu chồng là người mất NLHVDS thì vợ là người giám hộ”.
Khoản 2 Điều 136 BLDS quy định đại diện theo pháp luật của cá nhân là “người giám hộ đối với người được giám hộ”.
Riêng đối với vụ án ly hôn thì khoản 3 Điều 24 Luật Hôn nhân và gia đình quy định:
“…Trong trường hợp một bên vợ, chồng mất NLHVDS mà bên kia có yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn thì căn cứ vào quy định về giám hộ trong Bộ luật dân sự, Tòa án chỉ định người khác đại diện cho người bị mất NLHVDS để giải quyết việc ly hôn”.
Theo các khoản 2, 3 Điều 53 BLDS thì người giám hộ đương nhiên cho người vợ (chồng) mất NLHVDS trong trường hợp trên lần lượt là: người con cả hoặc người con tiếp theo hoặc cha, mẹ của người bị mất NLHVDS. Nếu không có người giám hộ đương nhiên thì Tòa án đề nghị UBND cấp xã nơi cư trú của người được giám hộ cử người giám hộ theo Điều 54 BLDS để làm người đại diện cho người mất NLHVDS trong vụ án.
